Poranek 25 pazdziernika był wspaniały. Wreszcie po wielu dniach złej do obserwacji pogody niebo „otwarło sie” i moglismy podziwiac przepiekne trio planet: Wenus – Jowisz – Merkury. Widok był rzeczywiscie wspaniały. Wenus zaprezentowała połowe swojej tarczy i wygladała jak mały Ksiezyc w połowie swojego cyklu fazowego. Galileuszowe ksiezyce Jowisza: Ganimedes, Io, Europa, Kalisto ustawiły sie w jednej linii, a znajdujacy sie ponizej Mars swoim pomaranczowo-czerwonym kolorem dopełniał ten piekny widok! W biezacym tygodniu czekaja nas kolejne atrakcje, m.in. zwiazane z zakryciem gwiazd gromady otwartej Hiady i Aldebarana przez Ksiezyc. Obserwujmy i podziwiajmy te interesujace zjawiska astronomiczne. Wszechswiat jest ogromny – my obserwujemy tylko drobine tej niesamowicie olbrzymiej struktury. Dysponujac jednak zaawansowanymi teleskopami i kamerami takze i my mozemy siegac daleko, daleko poza nasza Galaktyke!
Piotr Duczmal – CWINT
Wszechswiat
Słowa Wszechswiat, pisanego z duzej litery, uzywa sie dla okreslenia całej, rozpoznanej i jeszcze wymykajacej sie poznaniu, przyrody. We Wszechswiecie powstaja, ewoluuja i gina ciała niebieskie. Wszechswiat wypełniony jest promieniowaniem elektromagnetycznym i korpuskularnym. Wszechswiat jest bardzo zróznicowany pod wzgledem zycznym i chemicznym. Rzadza nim fundamentalne prawa natury, rozpoznawane coraz lepiej przez astronomów, zyków i innych przyrodników. Podstawowymi obiektami makroskopowymi, wypełniajacymi Wszechswiat, sa galaktyki, z cała róznorodnoscia ich morfologii, dominujacych mechanizmów produkcji energii i mozliwosci gwiazdotwórczych. Pod wpływem grawitacji galaktyki tworza grupy i gromady galaktyk. Te z kolei tworza mniej regularne struktury wyzszego rzedu. Pomiedzy galaktykami, poza fotonami promieniowania elektromagnetycznego i czastkami promieniowania korpuskularnego (kosmicznego) znajduje sie bardzo rozrzedzona i chłodna, czasem zageszczona nieco w obłoki, rozproszona materia miedzygalaktyczna. Jej składowa gazowa to głównie pojedyncze atomy wodoru, ze spora domieszka atomów helu i znacznie mniejsza frakcja argonu i litu. Oprócz gazu, w przestrzeniach miedzy galaktycznych rezyduje pył. Ziarna tego pyłu to konglomeraty olbrzymiej ilosci atomów, w tym znacznie ciezszych od wodoru. Pył miedzygalaktyczny to najchłodniejsza materia we Wszechswiecie. Jej temperatura nie przekracza kilku stopni w skali bezwzglednej (Kelwina). Pył miedzygalaktyczny ogranicza przezroczystosc przestrzeni i dostarcza ogromnej ilosci niskoenergetycznych (mikrofale) fotonów. W skład galaktyk wchodza gwiazdy (z cała róznorodnoscia mas, rozmiarów, jasnosci, temperatur, wieku, zywotnosci i zmiennosci) i materia miedzygwiazdowa. W galaktykach sa odpowiednie warunki do tworzenia sie gwiazd i układów planetarnych. Pyłowo-gazowe obłoki materii miedzygwiazdowej nie tylko daja poczatek nowym pokoleniom gwiazd i planet, ale takze sa odpowiedzialne za chemie i biologie Wszechswiata. Ziarna pyłu sa katalizatorami wielu reakcji chemicznych, prowadzacych do powstania najrozmaitszych czasteczek.
Wszystko we Wszechswiecie stanowi czesc czegos wiekszego. Umysł ludzki z trudem moze pojac rozmiary Układu Słonecznego. Układ ten to cos niezmiernie małego w porównaniu z Galaktyka, do której nalezy. Nasza Galaktyka, to jedna z ogromnej liczby galaktyk w obrebie gromady galaktyk, w której sie znajduje. Gromada galaktyk, to drobinka w stosunku do wielkoskalowej struktury Wszechswiata. Czy ta struktura jest juz ostateczna? Prawdopodobnie nie.
Na podstawie:© Stowarzyszenie Astronomia Nova. Zródło gra k: http://users.jyu. /~kainulai/Sites/InhomogeneousCosmologies/index.html; NASA, ESA, J. Blakeslee, M. Postman, and P. Rosati;
NASA, ESA, K. Kuntz, F. Bresolin, J. Trauger, J. Mould, Y.-H. Chu, and STScI; www.bolena.waw.pl/uklad-sloneczny.html
Co na niebie? Ciekawe kon guracje Ksiezyca, planet i gwiazd w pazdzierniku
29/30.10.2015
Wieczorem, 29 pazdziernika, po godzinie 18.30 nisko nad północno-wschodnim horyzontem pojawi sie Ksiezyc krótko po pełni (93%) w otoczeniu gwiazd gromady otwartej Hiady. Wraz z upływem czasu Ksiezyc bedzie zblizał sie do jasnego Aldebarana (0,8mag), zakrywajac kolejne gwiazdy Hiad (miedzy innymi θ1 i θ2 Tau o jasnosciach 3,8mag i 3,4mag). W koncu, około godziny 23, Ksiezyc zakryje Aldebarana, by po około godzinie go odkryc. Szkoda, ze przez duza jasnosc Ksiezyca spadnie spektakularnosc całego przejscia przez gromade i samego zakrycia, jednak kazde zjawisko zakryciowe jest szalenie ciekawe, a w tym przypadku jasnosc Aldebarana powinna „uratowac” jego widowiskowosc. Warunki obserwacji beda bardzo dobre. Podczas zakrycia Aldebarana Ksiezyc bedzie 40° nad horyzontem, a w momencie odkrycia kolejne 7 stopni wyzej. Po północy Ksiezyc zacznie oddalac sie od Hiad i Aldebarana, choc w ich poblizu bedzie widoczny az do switu. O godzinie 6 odległosc katowa Ksiezyc-Aldebaran wyniesie niecałe 3 stopnie.
Marcin Siudzinski – [ASTRONOMIA]
Lokalizacja: CWINT – Parzynów 2015-10-29 (czwartek) godz. 22:55
za chwile Aldebaran zniknie zakryty przez Ksiezyc i pojawi sie ponownie za ok.65 minut.
Przejscie Ksiezyca przez Hiady oraz zakrycie Aldebarana w nocy z 29 na 30 pazdziernika
Wieczorem, 29 pazdziernika, jesli pogoda dopisze, mozemy byc swiadkami przejscia Ksiezyca na tle Hiad oraz zakrycia Aldebarana. Pod wieloma wzgledami przejscie to bedzie bardzo korzystne dla obserwatora z Polski. 29 pazdziernika 2015 r. Słonce w Polsce zachodzi niedługo po godzinie 16. Niecałe dwie godziny pózniej, około 18 – na ciemnym juz niebie wschodzi Ksiezyc zblizajac sie do centrum Hiad – najjasniejszej gromady otwartej gwiazd. Tuz po 18:30 nastapi zakrycie gwiazdy 70 Tau (6,45 mag), a godzine pózniej kolejne zakrycia trzech, tym razem znacznie jasniejszych gwiazd – q1 Tau (3,84 mag), q2 Tau (3,41 mag) i 75 Tau (4,97 mag). Z ta ostatnia gwiazda sytuacja bedzie o tyle ciekawa, ze nie dla wszystkich obserwatorów z terenu Polski nastapi jej zakrycie. Linia graniczna przebiegnie kilka km na północ od Zielonej Góry i 20 km na północ od Poznania, idac dalej na wschód przetnie Bydgoszcz i minie Grudziadz kilkanascie km na południe od tego miasta. Na terenie Warmii miastami blisko linii granicznej beda Iława i Dobre Miasto. W jezyku miłosników astronomii takie zjawisko, gdy Ksiezyc muska brzegiem tarczy jakas gwiazde, nazywa sie „brzegówka”. Jest to okazja do obserwacji ukształtowania powierzchni Ksiezyca blisko jego biegunów. Ksiezyc zasłania taka gwiazde nie swoim globem, a jedynie poszczególnymi górami i wzniesieniami (gwiazda na przemian gasnie schowana pomiedzy poszczególnymi wzniesieniami i pojawia sie, gdy znajduje sie pomiedzy nimi). Kilku obserwatorów rozlokowanych w odstepach np. 100 m na linii prostopadłej do wyzej omówionej linii brzegowej jest w stanie, łaczac swoje obserwacje, wykreslic pro l brzegu tarczy Ksiezycowej z duza dokładnoscia. W praktyce, skuteczne obserwacje brzegówek słabych gwiazd sa bardzo uzaleznione od fazy Ksiezyca, a obecne zjawisko wypada krótko po pełni. W takich przypadkach duzy blask Ksiezyca moze utrudnic obserwacje gwiazd słabszych, niz np. 75 Tau. Około godziny 20:30 nastapi niemalze centralne, a przez to długo trwajace (56-59 minut) zakrycie gwiazdy HIP 21029 (NSV 1627, 4,77 mag). Ukoronowaniem całego zjawiska bedzie trwajace ponad godzine zakrycie Aldebarana, które w zaleznosci od lokalizacji obserwatora na terenie Polski zacznie sie około godziny 23 i potrwa 64-70 minut. Problemem podczas obserwacji bedzie spora jasnosc Ksiezyca, gdyz zjawisko przypadnie 2 dni po pełni. Ksiezyc w swym obiegu dookoła Ziemi porusza sie po skomplikowanej orbicie. Jedna z jej cech jest to, ze jest nachylona do ekliptyki, srednio 5,1°, a punkty, w których orbita przecina ekliptyke nie sa stałe, a przesuwaja sie po ekliptyce z okresem blisko 19 lat. Powoduje to fakt, ze mamy do czynienia z trwajacymi kilka lat seriami zakryc Aldebarana przez Ksiezyc, pomiedzy którymi nastepuje długa przerwa. Obecna seria obejmuje okres od 29 stycznia 2015 r. do 2 wrzesnia 2018 r., a nastepna pojawi sie w latach 2033-2037.
Piotr Brych – [ASTRONOMIA]